Thị trường chứng khoán Việt Nam vừa bước qua một cột mốc quan trọng khi FTSE Russell công bố nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp, mở ra những cơ hội đột phá nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cần vượt qua. Trong bài viết này, chúng ta sẽ phân tích sâu về tiềm năng và rủi ro, cùng cách nhà đầu tư và doanh nghiệp có thể tận dụng cơ hội mà việc nâng hạng thị trường mang lại.
Khi thông tin nâng hạng được công bố, hầu hết các công ty chứng khoán trong nước đều nhìn nhận đây là cơ hội lớn để thu hút vốn ngoại, đặc biệt từ các quỹ ETF và quỹ chủ động. Chứng khoán Phú Hưng (PHS) kỳ vọng dòng vốn ngoại có thể lên đến khoảng 5 tỷ USD. Việc thị trường được nâng hạng không chỉ là đánh giá kỹ thuật, mà là yếu tố xúc tác tâm lý giúp củng cố niềm tin cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Niềm tin được cải thiện sẽ có tác động lan tỏa đến chi phí vốn cho doanh nghiệp. Khi nhà đầu tư nhìn thấy cơ hội phát triển, khả năng huy động vốn trong nước và quốc tế trở nên dễ dàng hơn. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang chịu áp lực lãi suất và biến động tỷ giá, việc chi phí vốn giảm sẽ hỗ trợ doanh nghiệp ổn định tài chính, từ đó tạo nền tảng bền vững cho tăng trưởng.
Một điểm nổi bật là dòng vốn ngoại theo quỹ ETF hoặc quỹ chỉ số thụ động sẽ tìm đến các cổ phiếu vốn hóa lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp có room ngoại còn dư và có thanh khoản tốt. Theo ước tính từ Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS), dòng vốn từ các ETF thụ động có thể đạt khoảng 1 tỷ USD. Tuy nhiên, dòng tiền chủ động (active funds) thường chiếm ưu thế hơn ở giai đoạn đầu, có thể cao gấp 5–6 lần so với đợt giải ngân thụ động. Do vậy, những cổ phiếu nền tảng tốt, có kết quả kinh doanh ổn định sẽ được các quỹ và nhà đầu tư săn đón.
Thị trường quốc tế có không ít ví dụ về phản ứng tích cực sau khi nâng hạng. Sau khi được nâng hạng, chỉ số đại diện các thị trường thường tăng 4,6 % trong tháng đầu và tích lũy thêm 3,4 % ở tháng kế tiếp. Nhưng điều đáng chú ý là thanh khoản thường giảm hoặc ổn định trong ngắn hạn trước khi bật trở lại mạnh mẽ sau 6–12 tháng. Kinh nghiệm này cho thấy việc nâng hạng là cú hích cảm tính ban đầu, còn sự bền vững phụ thuộc vào yếu tố nội tại và cải cách thể chế.
Trong trường hợp của Việt Nam, lộ trình nâng hạng vẫn còn giai đoạn rà soát quyết định. Theo FTSE Russell, quyết định có hiệu lực từ ngày 21/9/2026, tùy thuộc kết quả đánh giá vào tháng 3/2026 để xác minh tiến bộ cải thiện khả năng tiếp cận nhà đầu tư toàn cầu. Chính vì vậy, thời gian từ nay đến thời điểm hiệu lực chính thức là khoảng thời gian quan trọng để các bên liên quan tháo gỡ rào cản, hoàn thiện cơ chế.
Xem thêm: Vốn cố định là gì? Vai trò, cách tính vốn cố định doanh nghiệp
Một trong những thách thức cần giải quyết là quy định mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài và hoạt động của các công ty chứng khoán toàn cầu (global brokers). Mặc dù các thông tư, điều luật đã được sửa đổi nhằm đơn giản hóa thủ tục và giảm các rào cản, vẫn còn nghi ngại từ phía FTSE Russell về việc tích hợp các công ty chứng khoán toàn cầu vào hệ thống giao dịch Việt Nam. Nếu không giải quyết triệt để, rủi ro chính sách và kỹ thuật có thể ảnh hưởng đến việc chính thức công nhận nâng hạng.
Ở khía cạnh nhà đầu tư, giai đoạn từ nay đến tháng 3/2026 là thời gian thích hợp để tái cơ cấu danh mục đầu tư một cách thận trọng. Không nên chờ đợi đến ngày quyết định mới hành động, vì các dòng tiền lớn thường bắt đầu chảy từ sớm để “lót chỗ” các cổ phiếu tốt. Việc chọn lọc cổ phiếu có nền tảng cơ bản mạnh, tăng trưởng ổn định và thuộc ngành có lợi từ xu hướng quốc tế là chiến lược hợp lý. Nhà đầu tư còn cần lưu ý quản trị rủi ro danh mục, duy trì tỷ trọng phù hợp để ứng phó với các nhịp điều chỉnh ngắn hạn.
Về dài hạn, sự thành công của việc được nâng hạng không nằm ở cú bật tăng ban đầu, mà nằm ở cách thị trường tiếp tục phát triển bền vững. Kinh tế vĩ mô ổn định, doanh nghiệp minh bạch, quản trị tốt và cải cách tiếp tục là điều kiện để giữ vững vị thế mới. Như chuyên gia Huỳnh Hoàng Phương nhận định, nâng hạng “không phải là phép màu”, thị trường vẫn có thể trải qua điều chỉnh sau giai đoạn hưng phấn ban đầu. Trong lịch sử, có thị trường sau nâng hạng vẫn phải đối mặt với đợt giảm đáng kể do yếu tố bên ngoài như khủng hoảng tài chính hay căng thẳng địa chính trị.
Vậy làm sao để tận dụng cơ hội, giảm thiểu rủi ro và hướng đến lợi ích bền vững từ việc nâng hạng thị trường? Trước hết, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, thúc đẩy minh bạch thông tin, đặc biệt là công bố thông tin bằng tiếng Anh để tiếp cận nhà đầu tư ngoại. Thứ hai, phát triển hạ tầng giao dịch, tích hợp công nghệ hiện đại để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Thứ ba, doanh nghiệp cần đẩy mạnh quản trị, nâng cao hiệu quả tài chính, tập trung vào các ngành tiềm năng được dòng vốn ngoại ưu tiên như công nghệ, năng lượng tái tạo, tiêu dùng cao cấp.
Cuối cùng, nhà đầu tư cần giữ tâm lý bình tĩnh, không chạy theo đám đông, ưu tiên sự tỉnh táo và chọn lọc. Cơ hội khi thị trường được nâng hạng là rõ rệt, nhưng không tự nhiên mà có thành công. Nếu biết tận dụng hợp lý và phối hợp với cải cách thể chế, Việt Nam có thể bước vào giai đoạn phát triển mới, thu hút dòng vốn lớn, nâng cao vị thế thị trường tài chính trong khu vực và quốc tế.
