Trong những ngày gần đây, công bố của Bảo hiểm Xã hội TP HCM khiến dư luận chú ý khi có gần 18.000 doanh nghiệp TP HCM đang nợ BHXH của người lao động – một con số lớn, phản ánh tình trạng kéo dài vi phạm nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội tại thành phố lớn nhất cả nước. Việc doanh nghiệp chậm nộp hoặc nợ bảo hiểm kéo dài không chỉ làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn phản ánh những bất cập trong công tác quản lý và thực thi pháp luật liên quan đến bảo hiểm xã hội tại Việt Nam.
Thực trạng nợ BHXH tại TP HCM
Theo thông tin từ Bảo hiểm Xã hội TP HCM, tính đến hết ngày 30/11 và cập nhật ủy nhiệm chi đến ngày 10/12, số lượng doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội của người lao động đã lên tới khoảng hơn 17.700 đơn vị, tức gần 18.000 doanh nghiệp. Trong đó, số tiền nợ có thể dao động từ vài chục triệu đến hàng chục tỷ đồng mỗi doanh nghiệp, kéo dài từ ba tháng trở lên, thậm chí nhiều năm.
Trong danh sách này, có những doanh nghiệp có số nợ lớn như Công ty cổ phần Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình với số tiền chậm đóng lên tới hơn 56,7 tỷ đồng, Công ty cổ phần Dịch vụ Bưu chính Viễn thông Sài Gòn nợ hơn 40,9 tỷ đồng, hay các đơn vị khác như Công ty cổ phần Trải nghiệm Toàn cầu, Công ty cổ phần Dệt may Liên Phương với hàng chục tỷ đồng nợ BHXH.
Việc doanh nghiệp không đóng BHXH đúng hạn hoặc trốn đóng bảo hiểm là hành vi vi phạm nghĩa vụ của người sử dụng lao động theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội. Từ ngày 1/7/2025, Luật sửa đổi đã tăng mức xử phạt và quy định các hình thức xử lý nghiêm khắc hơn đối với hành vi chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm, nhằm tăng tính răn đe và bảo vệ quyền lợi của người lao động tham gia bảo hiểm.
Hệ lụy đối với người lao động
Khi doanh nghiệp nợ BHXH của người lao động, trước hết quyền lợi của người lao động bị ảnh hưởng rõ rệt. Bảo hiểm xã hội là quyền lợi bắt buộc mà mỗi người lao động được hưởng khi tham gia làm việc theo hợp đồng lao động. BHXH không chỉ đảm bảo việc chăm sóc sức khỏe mà còn liên quan trực tiếp đến các quyền lợi về:
-
Quyền hưởng lương hưu khi nghỉ hưu: Người lao động cần có thời gian đóng BHXH liên tục để được hưởng lương hưu, và việc chậm đóng sẽ làm mất thời gian đóng bảo hiểm của họ.
-
Quyền hưởng chế độ ốm đau, thai sản: BHXH giúp người lao động chi trả các chế độ khi ốm đau, thai sản hay khi gặp rủi ro trong quá trình làm việc.
-
Quyền lợi khi thất nghiệp: Người lao động có đủ điều kiện tham gia bảo hiểm thất nghiệp sẽ được hưởng trợ cấp thất nghiệp nếu đáp ứng thời gian đóng bảo hiểm theo luật định.
Chính vì thế, khi bị ảnh hưởng bởi nợ BHXH, người lao động sẽ mất đi những quyền lợi thiết yếu, gây ra gánh nặng tài chính và tâm lý lớn.
Không chỉ vậy, việc mất niềm tin vào môi trường làm việc còn có thể khiến người lao động chọn rời bỏ doanh nghiệp, ảnh hưởng đến năng suất và uy tín của doanh nghiệp trong mắt nhân viên, đối tác và thị trường lao động.
Nguyên nhân dẫn đến nợ BHXH ở doanh nghiệp
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc doanh nghiệp chậm đóng hoặc nợ BHXH kéo dài. Một phần do tình hình tài chính khó khăn, đặc biệt sau những ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, khiến không ít doanh nghiệp gặp áp lực lớn trong việc duy trì hoạt động sản xuất – kinh doanh. Tuy nhiên, cũng có những doanh nghiệp lơ là hoặc cố tình trốn đóng bảo hiểm để giảm chi phí.
Một nguyên nhân khác có thể kể đến là nhận thức pháp lý thấp. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các đơn vị vừa và nhỏ, không nắm rõ đầy đủ các quy định về BHXH hoặc chưa thực hiện quy trình đóng đúng hạn, dẫn đến tình trạng nợ kéo dài. Việc thiếu kiểm tra, giám sát nội bộ và báo cáo tài chính kịp thời cũng là yếu tố khiến doanh nghiệp rơi vào tình trạng này.
Cơ quan chức năng xử lý như thế nào?
Để xử lý vấn nạn nợ BHXH, cơ quan chức năng tại TP HCM đã công bố danh sách các đơn vị nợ bảo hiểm xã hội công khai, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng khác để áp dụng biện pháp cưỡng chế nợ, xử lý hành chính hoặc thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật.
Hoạt động xử lý này không chỉ nhằm thu hồi số tiền nợ mà còn tạo hiệu ứng răn đe, nhằm giảm thiểu tình trạng doanh nghiệp cố tình nợ BHXH, đảm bảo quyền lợi chính đáng của người lao động. Bảo hiểm Xã hội TP HCM cũng khuyến khích người lao động kiểm tra việc đóng bảo hiểm của doanh nghiệp thông qua ứng dụng VssID và kịp thời phản ánh nếu phát hiện vi phạm.
Giải pháp lâu dài cho doanh nghiệp và người lao động
Để khắc phục tình trạng nợ BHXH kéo dài, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, cơ quan BHXH và các cơ quan quản lý nhà nước. Trước hết, doanh nghiệp cần đảm bảo thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH đúng hạn, xây dựng quy trình tài chính rõ ràng để không bị chậm trễ. Đồng thời, cơ quan BHXH và các đơn vị liên quan cần tăng cường công tác tuyên truyền pháp luật, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm một cách hiệu quả.
Ngoài ra, các giải pháp như tăng cường kiểm tra, xử phạt nghiêm khắc hơn, đặc biệt với những đơn vị cố tình trốn đóng bảo hiểm là cần thiết để đảm bảo môi trường lao động công bằng, quyền lợi người lao động được bảo vệ tối đa.
Kết luận
Tình trạng gần 18.000 doanh nghiệp TP HCM nợ BHXH của người lao động là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người lao động và uy tín của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường. Việc này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho cơ quan chức năng, doanh nghiệp và người lao động cùng hành động để đảm bảo quyền lợi, thúc đẩy môi trường làm việc minh bạch và bền vững.
