Một khúc sông Cổ Cò tỉnh Quảng phái nam – Ảnh: TRƯỜNG TRUNG
Câu chuyện về một đoạn đường thủy đã từng tồn tại trước lúc tàn lụi đang chờ được hồi sinh …
“những dòng chảy song song với hồ vào tầm quan trọng quan yếu trong giao thương, phát triển kinh tế tài chính với quốc tế. Nền văn minh thời kỳ đó vẫn nằm ven sông” – nhà văn Hồ Trung Tự với ko ít nghiên cứu. về vùng đất này, san sớt.
Tuyến đường vận chuyển
Tác giả của 500 năm như thế cho rằng, nếu mà thời kỳ trước Hội An được coi là cửa ngõ để những nước vào đất phái nam Kỳ thì sông Cổ Cò chính là cánh cửa trước tiên mở ra tầm quan trọng giao thương đường thủy.
Nhìn tuyến đường thế hệ nối nhị bên cầu Ông Điền (TP Hội An, Quảng phái nam), ông Tú vui mừng lúc thấy dòng sông hoang vu ko ngừng chảy.
Sau nhiều năm tìm hiểu lịch sử vùng đất Quảng, ông cho rằng nếu phải tậu tòa tháp nào mang ý nghĩa hình tượng nhất cho sự hợp tác và phát triển giữa nhị tỉnh Quảng phái nam và Đà Nẵng thì đó chính là dự án. mở sông Cổ Cò.
Một hành lang kinh tế tài chính từng tràn trong đời sống văn hóa ý thức của người dân xứ Quảng nhiều thế kỷ trước nay đang dần hồi sinh.
Trong quá khứ, từ thế kỷ XVII, Hội An (Quảng phái nam) đã biến thành thương cảng to nhất phái nam Kỳ, cuốn hút những thương thuyền Nhật phiên bản, Trung Quốc,… Với ngõ nhỏ, mỗi giao thương, hàng hóa đều phụ thuộc vào đường thủy.
Người ta so sánh thương cảng Hội An như “vấp ngã ba đường” to của phái nam Kỳ, nơi hợp lưu của cả ba con sông đổ ra hồ. Hội An thông liền với phía phái nam bình sông Trường Giang, phía Bắc là sông Cổ Cò và thượng nguồn do hệ thống sông Thu Bồn rộng to.
Nhờ thừa hưởng thế mạnh về liên lạc và hậu phương là vùng đất trù phú rộng to với những cư dân siêng năng lao động nhưng mà Hội An phát triển tỏa nắng vào thế kỷ XVII.
Nhà văn Hồ Trung Tự cho rằng, trong ngoại thương, những con sông chảy song song với bờ hồ vào tầm quan trọng rất quan yếu.
do những con tàu chở hàng nặng cách đây hàng trăm năm ko giản dị và đơn thuần ra giữa hồ đón gió nhưng mà phải men theo đường bờ hồ, tận dụng tối đa luồng gió kín để đảm bảo tin cậy cho những người và hàng hóa.
Hội An lúc bấy giờ phát triển giao thương chủ yếu với những thương thuyền Châu ấn, những thương thuyền Nhật phiên bản của Mạc phủ Tokugawa và Phúc Kiến, Quảng Đông (Trung Quốc).
những tàu buôn từ khu vực miền bắc thường vào vịnh Đà Nẵng rồi men theo “đoạn đường tơ lụa” Cổ Cò vào Hội An. Đường này còn hoàn toàn với thể thuận tiện hơn vì ko phải đi vòng quanh bán đảo Sơn Trà nên rút ngắn lộ trình và tin cậy.
Để minh chứng cho “nền văn hiến kinh kỳ” còn nằm ven sông Cổ Cò, liên hệ chúng tôi tới chùa Vạn Đức nằm bên trên cầu Ông Điền thuộc xã Cẩm Hà. Ngôi chùa đã trải qua 13 đời trụ trì hướng ra sông nước nhưng mà người sáng lập là Thiền sư Minh Lượng (1626-1709) quê ở Triều Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc.
Lịch sử chùa kể rằng vào nửa sau thế kỷ XVII, thiền sư vào phái nam thụ giới tại chùa Thiền Lâm – Thuận Hóa theo lời mời của chúa Nguyễn.
Sau đó, ông chuyển vào Hội An, được một phật tử hiến đất này, lập một thảo am nhỏ để tu hành. Lâu dần được xây dựng thành một ngôi chùa với quy mô to lấy tên là Lăng Thọ Tự, sau đổi là chùa Vạn Đức.
với một lý do để những nhà sư xem tầm quan trọng của dòng sông đối với ngôi chùa là hướng của cửa chính. lúc mở núi, chùa hướng ra sông Cổ Cò đón làn gió trong sạch từ những thuyền buôn qua lại bên trên sông.
Nhưng rồi lúc sông bồi lấp, cảnh bên trên bến bên dưới thuyền ko còn, ngôi chùa đổi hướng về làng xung quanh. tới nay “Châu về Hợp Phố” lúc sông chờ hòa vào dòng.
phiên bản đồ sông Cổ Cò nối Đà Nẵng và Hội An (đậm nét song song với bờ hồ) những thế kỷ trước – Ảnh: Tư liệu
lúc nào thì sông ngừng chảy?
Đã với ko ít ghi chép chứng minh tầm quan trọng quan yếu của Cờ Co trong công việc hội nhập phái nam Kỳ. với rất nhiều tác phẩm, ko giống nhau là của những người quốc tế tới Hội An từ khá nhiều thế kỷ trước đề cập tới dòng sông lịch sử này.
Một trong những tác phẩm nổi tiếng và phổ quát nhất được lưu giữ trong những thư viện to ở Châu Á là cuốn Hải ngoại ký sự của Hòa thượng Thích Đại Sán xuất phiên bản vào thế kỷ XVII.
Nhận lời mời của chúa Nguyễn Phúc Chu, năm 1695, Hòa thượng Thích Đại Sán vào phái nam Kỳ dự đàn và với một thời kì dài rong ruổi, ghi chép tư liệu lịch sử. Một trong những mô tả của ông về sông Cổ Cò cho biết tầm quan yếu của tuyến đường vận chuyển này:
“Ngủ bên trên thuyền khoảng nửa tiếng, tôi thấy Đông sáng trắng, mặc áo choàng đứng dậy thấy sóng yên hồ lặng. Hỏi thăm người dân sắp đó thì tôi thế hệ biết đây là nơi trú ngụ của những cụ.” gió nhiều thuyền chở lương về Hội. An ”.
Ngay cả trước lúc với nhà sư Thích Đại Sán, những lữ khách phương Tây tới phái nam Kỳ lúc bấy giờ như Christoforo Borri (1622) đã nhận được ra tầm quan trọng quan yếu của sông Cổ Cò trong công việc thông liền Hội An và Đà Nẵng. Nang.
Borri viết: “Hội An và Đà Nẵng là nhị cửa hồ ko giống nhau, nhưng lại sắp nhau và dễ thông thương với nhau, nên người âu lục coi đây là một cảng duy nhất với nhị cửa ra vào và gọi là cảng Quảng phái nam”.
Nhưng sau đó đoạn đường thủy quan yếu bị cắt đứt, bị quên khuấy sau lúc bị lấp. Sách Đại phái nam nhất thống chí do Quốc sử quán triều Nguyễn soạn vào thế kỷ 19 ghi rằng sông Cổ Cò nằm ở hạ lưu nhị huyện Diên Phước và Hòa Vang. Nguồn nước của sông chảy từ xã Thanh Châu về phía bắc khoảng 42 dặm qua phía tây núi Ngũ Hành Sơn vào sông Cẩm Lệ.
Lòng sông bị bồi lấp cạn, phải đợi thủy triều lên. Như vậy, cuối thế kỷ 19, sông Cổ Cò vẫn “bơi” như một dòng sông chết.
Nhà văn Hồ Trung Tự cho rằng, sông Cổ Cò dù sớm ngừng sứ mệnh liên lạc, thông thương nhưng vẫn trở thành dòng sông lịch sử của Hội An. do ngoài những ghi chép, những giá trị văn hóa, vật chất còn tồn tại tới ngày nay thì đâu đó bên dưới lòng sông vẫn tồn tại đó những câu chuyện nhưng mà hậu thế chưa biết tới.
“Trong lịch sử một thời vàng son của Hội An, dòng sông cũng góp một trong những phần vì ý nghĩa vừa rút ngắn khoảng cách, vừa mang lại sự tin cậy cho hành trình tới với thương cảng phồn hoa” – ông Tú nói.
Vào thế kỷ 17-18, Hội An còn là thương cảng vào tầm quan trọng rất quan yếu trong công việc hình thành “đoạn đường gốm sứ” bên trên Tây phái nam thăng bình Dương.
Nó là trung gian kép giữa những vùng hồ Đông phái nam Á và Trung Quốc, cũng như giữa Nhật phiên bản và Trung Quốc bên trên tuyến đường gốm sứ xuyên thăng bình Dương trong kỷ nguyên thương nghiệp trái đất.
Theo nhà nghiên cứu Võ Hương An, tuyến đường vào Hội An từ Đà Nẵng hẻm theo sông Cổ Cò, thuận tiện cho tàu thuyền từ phía bắc và đông bắc (Trung Quốc, Nhật phiên bản, Philippines).
Theo tính toán, nếu tàu đi theo tuyến này sẽ ko phải đi đường vòng qua bán đảo Tiên Sa, rút ngắn một/3 lộ trình, tránh được kỹ năng xảy ra sóng to.
*********
Vào cuối thế kỷ 19, nhiều đoạn của tuyến đường thủy quan yếu nối nhị thị trấn bị ngập lụt. Người Pháp song song tìm cách nạo vét tuyến liên lạc này và đầu tư tuyến đường sắt Đà Nẵng – Hội An …
>> Lần tới: Sự đi lên của một cảng
