Một tối toá 130 căn nhà mở đường cho xe vào chiến trường.
Vào một tối năm 1968, người dân một làng quê ở Hà Tĩnh đồng lòng tháo toá 130 căn nhà và 4 gian thờ, hiến quan tài để mở đường cho xe vào chiến trường. Vùng đất ấy nay được mang trong mình một chiếc tên rất ko giống nhau – xóm K130, nay là khu phố K130, thuộc thị trấn Nghèn, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. vị trí này nằm cạnh quốc lộ 1A, cách trung tâm thành phố Hà Tĩnh khoảng 15km.
54 năm trôi qua, những nhân chứng của những tháng ngày lịch sử xưa còn lại rất ít. Ông Trần Đình Trọng (88 tuổi) là kẻ hiếm hoi còn khỏe mạnh, sáng suốt. Ông Trọng cũng chính là nguyên chủ toạ Ủy ban hành chính xã Tiến Lộc cũ – người sở hữu tầm quan trọng rất ko giống nhau trong event năm đó.
Dù ko còn nghe rõ tai, bước đi lờ ngờ chạp vì tuổi tác nhưng lúc kể về cụ vẫn ko bao giờ quên cụ thể nào. những ngày lịch sử vẻ vang đó.
Ông Trọng nhớ lại, K130 trước đây là thôn Tân Minh Tiến, còn gọi là Hạ Lội vì nằm giữa ba bề ruộng nước, trũng lầy lội. Hạ Lôi nằm sát cầu Giá bắc qua con sông cùng tên nối với huyện Thạch Hà. Đây là đầu mối liên lạc chính bên trên Quốc lộ 1A về phía phái mạnh.
Vì vậy, cùng theo với vấp ngã ba Đồng Lộc, Tiến Lộc nói riêng và huyện Can Lộc nói chung (nơi sở hữu cầu Nhé, cầu Nghèn, cầu Giá) trở thành trọng tâm tiến công phá ác độc liệt của địch. Địch muốn phá đường, phá cầu bên trên những tuyến đường 1A, 15A để chặn đường tiếp viện của ta vào tiền tuyến.
Trong cuốn sổ quý của ông Trọng sở hữu ghi chép tỉ mỉ tình hình tiến công phá của địch lúc bấy giờ. Lật giở những trang sách cũ, ông Trọng san sớt, trong 4 năm (1965-1968), đế quốc Mỹ đã một.197 lần tiến công phá vùng đất Tiến Lộc. ko giống nhau, chỉ trong thời kì từ thời điểm tháng 4 tới tháng 10-1968, ban ngày địch đã 500 lần ném bom, 180 lần vào tối tối. Mảnh đất Tiến Lộc lúc bấy giờ như trở thành “chảo lửa, bao bom đạn”.
lúc đó, quân và dân ta quyết tâm đảm bảo đoạn đường mạch máu. Dù vậy, Đồng Lộc đã xảy ra ùn tắc hơn một tháng. Lúc này, 130 xe tải chở vũ khí, lương thực, hàng hóa cấp cứu cho chiến trường khu vực miền phái mạnh cần lên đường ngay.
“Từ cầu Bến Thủy, núi Hồng Lĩnh, xe tải tiếp tế lương thực, thực phẩm, đạn dược cho tiền tuyến bị chết máy, phong tỏa. Trước tình hình đó, cấp bên trên nghiên cứu, lãnh đạo phải mở ngay một” đoạn đường “đẫm máu”. “kín tránh quốc lộ 1A, đoạn từ Cổ Ngựa tới cầu Giá đoạn qua thôn Hạ Lôi, cho xe qua sông bởi phà”, ông Trọng nhớ lại.
cụ thể về nhì cuộc gặp gỡ với cấp bên trên và dân làng được ông Trọng nhớ mãi. Ông kể, sắp trưa ngày 13/8/1968, ông nhận được giấy của cấp bên trên mời lên Ủy ban Hành chính huyện Can Lộc họp khẩn. chủ toạ xã thời chiến tranh chỉ kịp ăn củ khoai để lấy sức đạp xe lao thẳng lên huyện.
Một giờ sau, anh xuất hiện lúc lãnh đạo những cấp đã chờ sẵn.
“Nội dung buổi họp bàn về sự việc chiến trường khu vực miền phái mạnh còn thiếu vũ khí, lương thực nên phải mở” đường máu “kín cho những phương tiện qua lại. Muốn vậy phải đồng lòng, nhất trí, tự nguyện của Người dân sơ tán, tháo toá nhà cửa, ý thức được đưa ra là khẩn trương, khẩn trương, nhanh chóng chóng trong phút chốc, phút đó ”, ông Trọng nói.
buổi họp kết thúc vào khoảng 2 giờ chiều. Anh Trọng đạp xe xuống xã tuyên truyền cho bà con. “Xe chưa qua, nhà đi chẳng tiếc”, câu khẩu hiệu này được ông Trọng nghĩ ngay ra để mở đầu cho một chiến dịch xưa nay hiếm.
lúc mỗi cá nhân trong thôn đã xuất hiện đông đủ, anh Trọng dành ít phút để thông tin tình hình chung và nguyện vọng của cấp bên trên về sự việc mở đường.
“Nước mất, nhà ko còn. Chúng ta ko hy sinh thì chiến tranh khu vực miền phái mạnh sẽ thất bại. Nếu vậy thì khu vực miền bắc cũng mất”, ông Trọng nói với bà con.
Nghe vậy, anh Lê Bá Kiên – sở hữu nhà ở điểm đầu đoạn đường đề xuất – xung phong lên phát biểu trước tiên. Ông Kiên trọn vẹn ủng hộ và cũng cho biết thêm sẽ quay lại động viên 8 gia đình là con em, người thân của tớ đã góp sức vì chiến tranh.
Một trong những lời đánh giá đáng nhớ nhất của ông Trọng là của bà Đinh Thị Trí, lúc đó 69 tuổi. Bà Trí sở hữu yếu tố hoàn cảnh khó khăn, sống một mình, ck con mất sớm. Căn nhà của cô ko tồn tại gì giá trị ngoài chiếc quan tài tậu mãi ko hết. Chính vì vậy nhưng bà Trí ko hối hận. “Tôi sẽ quyên góp chiếc quan tài của tớ để làm chỗ dựa cho xe qua những đoạn lầy lội”, bà Trí quả quyết.
Cứ như vậy, ý thức mỗi cá nhân lên cao, ko người nào bảo ai, nhanh chóng chóng trở về nhà để sẵn sàng cho việc phá toá nhà. Những thanh niên khỏe mạnh được huy động để chuyển thóc, gạo, đồ sử dụng sở hữu giá trị ra khỏi nhà. Người già, trẻ nhỏ và con gái mang thai đều đã được sơ tán.
Để phục vụ cho việc phá tề, một đại đội công binh và lính chủ lực được điều động về làng Hạ Lôi đóng quân. Lực lượng dân quân và du kích ở 7 xã phụ cận cũng khá được huy động. tới 18h, những lực lượng này đã tập trung đông đủ để phối ưa thích với dân làng. ko gian của mỗi cá nhân đều sáng sủa.
Trong bóng tối, nhà tháo toá tới đâu thì đường do công binh, lính, thanh niên xung phong làm. Chỉ trong vài giờ, 130 ngôi nhà, 4 nhà thờ chúng ta, một ngôi chùa và 2 nhà kho của hợp tác xã bị phá bỏ để mở đường. Hàng tre nhì bên đường được giữ lại để ban ngày kéo thành vòm ngụy trang.
Người dân còn tự ý chặt cây, tự chở gỗ để làm mố bên trên sông. tới khoảng 0h, tuyến đường kín từ trên đầu thôn Hạ Lội tới bờ phái mạnh sông Giá cơ phiên bản dài một,5km.
Những chiếc xe trước tiên được lệnh lăn bánh, vận chuyển bên trên đoạn đường ko còn lầy lội rồi qua phà, qua sông an toàn và đáng tin cậy. Ngay trong tối trước tiên, 130 xe chở hàng đã vượt qua “tọa độ chết” thành công. Chứng kiến giây phút đó, chính quyền và người dân thôn Hạ Lội vui mừng khôn xiết.
Những ngày sau đó, một làng chài sắp đó luôn luôn sắp xếp hàng chục chiếc thuyền để tương trợ lính. “Nếu hàng nặng thì người ta cho lên ghe chở qua bờ bên kia. Xe cộ qua lại bốc hàng lên ghe tiếp tục hành trình”, ông Trọng nói.
Ban ngày đoạn đường rợp bóng tre và cây xanh. Khu vực bến phà nội đồng, lúc xe ben cán qua làm cho cho bèo chết, lòi ra lối đi, được người dân ngụy trang kín mít. Cứ như vậy, đoạn đường đơn nguyên được duy trì thông suốt, an toàn và đáng tin cậy cho tới ngày ngừng bắn – hiệp nghị Paris được ký kết (27/một/1973).
Việc nhân dân Hà Lội đồng lòng tháo toá nhà cửa, khơi thông đoạn đường mạch máu đã đóng góp phần to to vào chiến dịch Tết Mậu Thân 1968 – bước ngoặt quan yếu của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Hơn nửa thế kỷ trôi qua, đoạn đường huyền thoại và bến phà năm xưa nay chỉ còn lại trong ký ức và câu chuyện của những người to tuổi. Vùng đất “tọa độ chết” đã thay gia, đổi thịt với những ngôi nhà khang trang, những đoạn đường to trải thảm bê tông chạy qua những khu dân cư và cánh đồng lúa.
Để ghi nhớ công lao của người dân địa phương, sau này chiếc tên làng K130 (gắn kèm với event tháo toá 130 ngôi đình) ra đời. Năm 2006, làng K130 được xác nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.
thì thầm với phóng viên báo chí Những ngườiĐồng Văn Thanh, Phó chủ toạ UBND thị trấn Nghèn cho biết thêm, tới tháng một/2020, thôn K130, xã Tiến Lộc được sáp nhập vào thị trấn Nghèn. Sau sắp 2 năm xây dựng cơ sở vật chất và phát triển tài chính, thôn K130 được xác nhận là khu phố văn minh vào tháng 12 năm 2021. ngày nay, tổ dân phố K130 sở hữu 270 hộ với khoảng một.100 nhân khẩu và chỉ còn một% hộ nghèo.
Cũng theo ông Thành, năm 2018, Bộ VH-TT & DL đã thống nhất với tỉnh Hà Tĩnh về sự việc trùng tu, sửa chữa, tôn tạo di tích làng K130.
Hiện những hạng mục sửa chữa, mở rộng đường, xây dựng nhà văn hóa, tượng đài, cổng chào, trùng tu bến phà… đang được khẩn trương thực hiện. Điều đó sẽ đóng góp phần biến Khu di tích K130 thành địa chỉ đỏ để người dân và du khách tới tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu lịch sử.
Nội dung và hình ảnh: Duong Nguyen
xây ngừng: Do Diep
05/09/2022
