vấp ngã ba Ba Bông nơi con sông Mã chia cắt, nhánh chính xuôi về Hoằng Hóa, Sầm Sơn; Nhánh phụ tách ra sông Lèn hướng ra đại dương tại những huyện Hà Trung, Hậu Lộc, Nga Sơn. Chúng ta vẫn quen nói “một con gà trống gáy 6 huyện cùng nhau”, nhưng điều đó sở hữu đúng đắn ko?
vấp ngã Tư Bà Bông. Ảnh: Trần Đàm
Sông Mã, một con sông to ở Thanh Hóa, bắt nguồn từ Điện Biên Phủ, chảy qua tỉnh Sơn La (việt phái nam phái nam) và tỉnh Sầm Nưa (Lào) rồi đổ vào Thanh Hóa thuộc huyện Mường Lát. Sông Mã sở hữu chiều dài 528 km, trong đó phần chảy bên trên lãnh thổ việt phái nam phái nam là 410 km, riêng tỉnh Thanh Hóa là 242 km. Dòng sông Mã chảy quanh co, nhiều thác ghềnh nhưng cũng mang nặng phù sa bồi đắp cho vùng đồng bởi. Sông Mã chảy khắp nơi tạo thành khuông cảnh xinh lung linh. Sông chảy qua núi, núi trở thành danh lam thắng cảnh, chảy qua ruộng, làng, ruộng, làng trở thành thắng cảnh. Ví như sông Mã chảy tới vùng vấp ngã Ba Bông ngày nay thì gặp dãy núi Bân nay thuộc địa phận huyện Hoằng Hóa và huyện Hậu Lộc chặn lại, rồi chia nhỏ ra một nhánh nhỏ là sông Lèn, và nhánh chính là sông Lèn. Rẽ hẳn sang phải tiếp tục đổ ra đại dương tạo thành vấp ngã ba sông và đặt tên là vấp ngã Ba Bông sông nước mênh mông, được phủ quanh bởi vì những làng quê trù phú của những huyện Yên Định, Vĩnh Lộc, Hà Trung, Hậu. Lộc, Hoằng Hóa ngày nay.
Theo những nhà khảo cổ, vấp ngã ba sông sở hữu vị trí quan yếu bên trên lưu vực sông. Nơi đây thường là nơi sinh sống của người nguyên thủy, người việt phái nam cổ. Theo phiên bản đồ phân bố những di tích khảo cổ học khu vực vấp ngã ba sông Mã và sông Chu của Ban Nghiên cứu và soạn Lịch sử Thanh Hóa cho biết, ở khu vực xung quanh vấp ngã ba sông Mã – tức vấp ngã Ba. Bổng, sở hữu khá nhiều di tích. những di chỉ khảo cổ thuộc thời kỳ văn hóa núi Đọ, thời kỳ văn hóa Đông Sơn, đó là những di tích núi Nỗ (Vĩnh Lộc), núi Thịnh, Quan Yên I, Quan Yên II (Yên Định), di tích Bù. Di tích Ngòi, Bãi Xa (Hậu Lộc), Mã Hồ, Mã Chùa, Bãi Gành (Hoằng Hóa). Những di chỉ khảo cổ học bên trên được những nhà khảo cổ học bắt gặp và cho biết thêm xung quanh khu vực vấp ngã Ba Bông sở hữu khá nhiều nơi sinh sống của người nguyên thủy rất mất thời gian rồi.
Khu vực xung quanh vấp ngã Ba Bông ngày xưa sở hữu khá nhiều đền, miếu, nhưng ngày nay một phần đã được trùng tu, tôn tạo ở cả vùng Hán Sơn (Hà Trung), Phong Mục (Hậu Lộc) sở hữu đền thờ. . Đức Ông (danh tướng Lê Thọ Vực thời Lê Trung Hưng), những điện thờ Mẫu Liễu Hạnh, đền Cô Bơ, đền Cô Đôi, đền Cô Tấm … khác lạ, đền Cô Bơ được xây dựng sắp với vấp ngã ba Bông, tạo thành sự tích. phong cảnh hữu tình.
Lễ hội Hàn Sơn hay còn gọi là lễ hội Đền Hàn đã sở hữu từ rất mất thời gian rồi và đang được tiếp nối. Hàng năm, lễ hội Hàn Sơn mở vào trong ngày 12 tháng 6 âm lịch và lễ hội thường kéo dãn dài cả tháng 6, được dân ca ghi lại:
Ai kinh doanh hàng trăm ngành nghề
Ngày 12 tháng 6 cũng trở lại Hàn Sơn.
Hiện nay, du khách thập phương về dự lễ hội Hàn Sơn rất đông và thành kính.
Trong những năm chống chiến tranh phá hoại khu vực miền bắc bởi ko quân của đế quốc Mỹ, ở khu vực Hàn Sơn lúc bấy giờ là trận địa bắn tàu bay Mỹ của lính và dân quân đảm bảo an toàn cầu Đò Lèn. Nhà văn chèo nổi tiếng Cao Mật với bộ ba bài “Bài ca vệ quốc” rực rỡ tỏa nắng đã trở về Hàn Sơn và viết vở chèo ngắn “Đường ra chiến trường” tại đây. Trong vở chèo, ông sở hữu nhắc tới cảnh xinh của những địa danh nơi đây như: vấp ngã Ba Bông, đền Cây Thị, Châu Tự …
Trước đây, bên trên vấp ngã ba Bà Bông, ngày tối rộn rịch thuyền xuôi ngược, đò ngang chở khách từ bến Hạ Sơn (Hà Trung) về bến xã Hoằng Khánh (nay là xã Hoằng Xuân, huyện Hoằng Hóa) và trái lại. trái lại. trùng hợp sử dụng đò ngang nữa, ở vấp ngã Ba Bông đã sở hữu cầu phao, sở hữu luồng để khách qua sông thuận tiện hơn nên đông đúc. Rồi những chiếc bè gỗ, bè tre, sau những ngày vượt thác vất vả ở thượng nguồn, sức người sút tránh, chúng ta thường tìm tới khu vực vấp ngã Ba Bông rộng thoải mái để ngừng chân vài ngày rồi quay trở lại. Bên bờ vấp ngã Ba Bông là những làng chài, thuyền bè đậu san sát nhau, tối tối tiếng cạm bẫy của ngư gia, tiếng reo hò của người chèo thuyền làm cho cho vấp ngã Ba Bông lúc nào thì cũng sôi động.
Trước đây, đường bộ chưa phát triển, sông Mã là tuyến đường thủy quan yếu của Thanh Hóa để vận chuyển hàng hóa từ miền xuôi lên miền xuôi và từ miền xuôi lên bởi thuyền, bè, kể cả thuyền chở người. Đi dọc sông gọi là đò dọc. Đi thuyền dọc sở hữu thú vui là ngồi bên nhau trò chuyện, thưởng ngoạn cảnh xinh đôi bờ, lắng tai khúc sông Mã với những phiên bản tình khúc, giàu âm hưởng làm say đắm lòng người, sở hữu những cô gái ngồi bên bờ sông. Thuyền dọc đem lòng yêu chàng thuyền, nên vợ nên ck.
Những người làm nghề sông nước và những người thường ngồi đò dọc sông Mã thường rất thân thuộc với địa danh vấp ngã Ba Bóng, vấp ngã Ba Bóng đã đi vào những câu hát của người lái đò như:
Nước ba bông chảy ba bè
Anh sang sông, em sang sông.
Hoặc:
Thuyền bay qua vấp ngã ba Bà Bông
Về đây đất Bào Bồng thân yêu của tôi.
Chuyện kể, một lần vào lúc sắp nửa tối, bầu trời đầy sao sáng, thuyền chở khách vừa tới vấp ngã Ba Bông, cậu tí xíu bỏng lái đò hét lên:
Này … ho … ra bên ngoài và hát với cô ấy
Hát cho năm tướng, mười làng đều nghe.
Mấy cô buôn ngồi trong khoang đò đấm sống lưng cho nhau, rồi cô này xô cô này, cô này giục cô kia bảo hát cho vui. Nhưng sở hữu một cô to tuổi, từng trải hơn ai hết biết rằng nội dung bài hát là những chàng nói với hành khách rằng thuyền đã tới vấp ngã Ba Bông, ko được mời khách hát gì cả.
vì sao trong bài hát sở hữu năm tổng thì sở hữu mười làng nói về vấp ngã Ba Bông. Đó là từ thời điểm năm 1835, nhà Nguyễn tổ chức bộ máy hành chính bên dưới cấp huyện sở hữu tổng, bên dưới cấp tổng là thôn (làng). Cấp tổng đứng đầu là tổng đốc (sau đổi thành chánh tổng), cấp làng do trưởng li. Lúc bấy giờ, ngoại trừ vấp ngã Ba Bông (sát mép nước vùng vấp ngã Ba Bông) sở hữu những làng gồm 5 tổng, đó là: Biện Thượng, Ngô Xá thuộc huyện Vĩnh Lộc, Đại Lý thuộc huyện Hậu Lộc, tổng Dương Thủy. tổng Hoằng Hóa, tổng Hải Quất thuộc huyện Yên Định. Mãi tới năm 1946, huyện Hà Trung thế hệ được xây dựng, trong đó sở hữu 10 thôn. Theo cố nhà nghiên cứu Hoàng Tuấn Phổ, 10 làng giáp vấp ngã Ba Bông là: Trà Thượng, Trà Hạ, Thanh Đông, phiên bản Hối, làng Lồ, Phù Ninh, Cẩm Trường, làng Kháng, làng Trình, làng Nghệ. hiện tại một số trong những làng đã đổi tên.
Nhiều năm qua, nói tới vấp ngã Ba Bông, người ta thường nói “Một tiếng gà trống gáy 6 huyện nghe”. Một thi sĩ đã viết:
Gà trống gáy sáng giữa vấp ngã ba Ba Bông
mỗi cá nhân từ sáu quận cùng lắng tai
Người dân sáu làng đã thức trắng.
nhường như những thi sĩ thường phóng đại, nghe cuốn hút. Thực tế, huyện Thiệu Hóa giáp vấp ngã Ba Bông vắng bóng người. Hiện 5 huyện sở hữu đất giáp ranh với vấp ngã Ba Bông là Yên Định, Vĩnh Lộc, Hà Trung, Hậu Lộc, Hoằng Hóa, trong đó huyện Hậu Lộc ít giáp nhất.
Lê Khắc Tuệ
