Ông Lê Văn Lung – Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin thị trấn Đại Nghĩa, kiêm Phó trưởng phường rối Tế Tiêu nhớ lại: Phường rối này hình thành mấy trăm năm, trải qua chiến tranh tưởng đã mai một. Con rối chết, người dân trong phường hoang mang, chỉ thỉnh thoảng người ta thế hệ nhắc tới con rối, rồi chết đói, ko đủ ăn chứ chớ nói tới chơi …
song, ko phải nghề nhưng mà là nghiệp, ko chịu nhìn những phường rối nổi tiếng cả vùng, cả vùng mất, năm 1957 ông Lê Năng Nhường đứng ra khôi phục lại phường. Ông Nhường thực sự là một nghệ nhân của làng, người già người nào cũng biết tiếng ông, một diễn viên xiếc đi guốc bên trên dây, một tình nhân múa rối và tâm huyết với nghề múa rối. Với uy tín của tôi và vốn liếng của làng, những Cả nhà em đã tập hợp lại để duy trì phường rối của làng mình từ những năm đó. Tính tới nay đã 65 năm.
Thổ mộc là một nghề, mở màn từ những con rối, từ là một ông già mang uy tín, khác với những phường rối khác, thường người quản lý là chú Tễu. Lời bài hát tiếp nối nhau về chữ nhớ. Anh và những Cả nhà ngồi chơi xơi nước, cũng may được tổ tiên phù trợ, mỗi việc vẫn như mong muốn.
Phường rối Tế Tiêu mang đủ thành tích cả múa rối nước và múa rối đất, nức tiếng xa sắp. Điểm mạnh của múa rối Tế Tiêu là càng về sau càng phải đầu tư nhiều. mẫu gì thuộc về nam giới nhi thì đục đẽo, mẫu gì cần bàn tay khôn khéo của chị em đàn bà, người nào cũng làm việc của tôi, may ăn mặc quần áo, thêu thùa, bao giờ bàn tay đàn bà cũng giỏi hơn.
Và thế là cách đây hơn 60 năm, múa rối Tế Tiêu đã được hồi sinh. Vào những tối trăng sáng, hay lúc già trẻ nhàn rỗi rỗi quây quần bên nhau từ âm nhạc tới lời ca, lời thoại, cũng giống ngày xưa nhưng khác xưa, cổ kính, hợp lý. ko tồn tại thù lao, khó khăn thậm chí phải nghỉ làm ở nhà tập luyện nhưng quyết tâm thành công, múa rối cạn, múa rối nước Tế Tiêu nổi tiếng một vùng, khẩu ca theo người, xe đi. tất cả những đoạn đường tới khoảng cách xa.
lúc ông Nhượng về trời, người nối nghiệp ông là ông Phạm Văn tí xíu nhỏ tiếp quản rối trong thời buổi kinh tế tài chính thị trường mở cửa, nhiều phim ảnh, ti vi khắp làng. Nhưng ông tí xíu nhỏ và những Cả nhà em trong phường vẫn ko bỏ cuộc. Những câu chuyện hay, ý nghĩa, những lời ca và lắng đọng nhưng mà những chú rối bên dưới nước, những mẫu đèn soi… hồn làng, hồn dân tộc chính là đây.
Thời chiến tranh, bao cấp khó khăn vậy nhưng mà vẫn duy trì được vì ngày nay kinh tế tài chính khấm khá hơn, hội làng mở lại đông vui. Ai bảo chùa phật ko linh thiêng là sai, cả làng và những làng phụ cận đều ngóng chờ Tế Tiêu phiền muộn, đó là động lực để lũ rối bước đi. Những trò múa rối cạn nổi tiếng nhưng mà nhiều người còn nhớ như: Vở kịch “Sơn Hậu” (trích đoạn Chèm Tạ), vở “Ba đồng đội nhà vườn đào”, “Lá cờ thêu sáu chữ vàng”. .. luôn luôn được coi là “thủ phủ” của phường rối.
thời đoạn sau, kịch phiên bản luôn luôn là vấn đề, cả phường lo, ông tí xíu nhỏ lo làm sao để mang những vở mang tương đối thở cuộc sống đời thường, những câu chuyện ở làng quê này, truyền tải được những ý đồ vừa truyền dạy. Nó cũng đã góp góp phần tuyên truyền sự đổi thế hệ và phát triển của quê nhà. những vở rối nước: “giáo viên già trước tiên”, “Đi cấy đi cày”, “Xóm Chài kết đoàn”, “Gấu dê qua cầu”… đã phần nào phục vụ được yêu cầu và được nhân dân tiếp nhận. Điều đó đã khích lệ ý thức của những văn nghệ sĩ bên trên địa bàn phường.
Năm 2008, ông Bê vinh dự được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân hàng việt nam giới nam giới”. Đây cũng chính là sân khấu lưu lại nghề múa rối cạn, múa rối nước Tế Tiêu đã đứng vững bên trên sân khấu xa sắp. Và rồi lúc văn hóa truyền thống được ưa chuộng, những giá trị quý giá được tôn vinh thì cùng theo với những loại rối khác, múa rối Tế Tiêu được ưa chuộng nhiều ko ngừng lại ở đó nữa về mặt ý thức. những Cả nhà em đều vô cùng phấn khởi, đều hăng say lao động để mang thời kì, kinh tế tài chính gia đình ổn định, yên tâm theo đuổi say mê.
Những kịch phiên bản thế hệ với nội dung bám sát cuộc sống đời thường luôn luôn được thêm vào như: “Lỗi tại anh, lỗi tại em”, “an toàn và tin cậy liên lạc”… Đối với thế hệ trẻ còn cắp sách tới trường, những trò chơi gắn liền. Với những trang trong sách giáo khoa như: “Thạch Sanh”, “Tri Khôn của tôi đây” cũng khá được dàn dựng và học trò địa phương hoàn toàn mang thể tới xem miễn phí. Đó vừa là bài học được thể hiện sinh động và từ đây những em biết tự hào về quê nhà non sông với những truyền thống văn hóa quý báu được giữ giàng và lưu truyền.
Năm 2001, được chính quyền tương trợ quỹ đất, Quỹ Ford tài trợ, quốc gia phường rối Tế Tiêu được xây dựng, là thú vui của bao thế hệ nghệ sĩ múa rối và người dân địa phương. Thủy Đình đã thời gian nhanh chóng đón khách xa sắp tới thưởng thức “đặc sản” múa rối Tế Tiêu và tìm hiểu quy trình tạo hình, tập tành và trình diễn nghệ thuật truyền thống rất dị này.
Phường rối Tế Tiêu mang quốc gia, mang cơ sở để sinh hoạt, là một dấu mốc quan yếu, nhưng với sự phát triển vô cùng mạnh mẽ và uy lực của Internet và những loại hình nghệ thuật, tiêu khiển vô cùng rộng rãi và phong phú thì bài toán lôi cuốn du khách cũng chính là một thử thách ko nhỏ. Vẫn là vốn liếng của những cụ để lại, múa rối là thế mạnh, phải giữ gìn phiên bản sắc truyền thống… đó là sự tìm lựa thống nhất của anh tí xíu nhỏ và những Cả nhà em trong phường rối.
Cụ Được về trời năm năm 2016 ở tuổi 92, chức vụ phường trưởng được chuyển giao cho những người nam giới nhi thứ 9 là ông Phạm Văn bởi. Sẵn niềm say mê, lại to lên với múa rối làng, ko phụ lòng tin yêu của những bậc phụ vương chú, anh bởi đã từng bước phát triển múa rối Tế Tiêu trong bối cảnh thế hệ nhưng vẫn biết rõ đoạn đường nhưng mà phụ vương mình đã tìm. Năm 2019, ông được chủ toạ nước tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú vì đã mang đóng góp giỏi trong công việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc.
Kiên trì nhưng ko đổi thế hệ, với hơn 100 vở kịch, câu chuyện nhiều chủng loại về đề tài, múa rối Tế Tiêu đã thực sự mang vị trí trong làng múa rối việt nam giới nam giới và là điểm tới lôi cuốn của những nhà nghiên cứu về múa rối việt nam giới nam giới. với một phường rối vẫn còn đó nhiều nét “sơ khai, hồn nhiên và trong sáng”.
Rất khác đối với những phường hội khác, phường rối với những hoạt động đặc thù mọi người là một mắt xích để tạo ra vận may nên mọi người đều phải tuân theo nội quy của phường. Thời lượng bên trên sân khấu khoảng 30-45 phút để người theo dõi thực sự bị lôi cuốn, nghệ sĩ cũng phải diễn xuất mạo hiểm. Đây là sự hóa thân của người nghệ sĩ vào từng con rối. Người làm con rối vận chuyển khôn khéo, người cho con rối hát lời ca, câu hát, nụ cười, người xem bị cuốn vào câu chuyện, rồi người xem trầm ngâm nhìn xa xăm xung quanh để xem. “bọn họ” giấu mặt đi đâu, sao nhưng mà tài thế.
Nhiều lúc diễn với khách Tây xong, khách địa chỉ chúng tôi chờ xem mặt những nghệ nhân, nghệ sĩ rồi hỏi tậu rối. Khó nói! Quân ngụy mang vong hồn của nhân vật bán nó… Nhưng đây cũng chính là một gợi ý cho việc “nuôi rối”. Nghề đã tay, khó sinh sản thêm người dân trong phường cũng hoàn toàn mang thể mang thêm việc làm và thu nhập từ việc bán rối lưu niệm.
Với hương thơm tự nhiên, múa rối Tế Tiêu hiện nay nói theo cách khác là làm việc quanh năm, bận rộn theo mùa, theo chương trình. Chẳng hạn, từ thời điểm tháng 8 âm lịch cho tới Tết và những tháng mùa xuân là kỳ tích … múa rối nước, múa rối khô tưng bừng. Và một lần nữa mẫu tên Rối Tế Tiêu lại nổi tiếng xa sắp.
